Ik lees Koning van Katoren. Bijzonder interessant in deze tijd. Lees maar een stukje met me mee. We zijn bij Stach, die, om koning te worden, zeven onmogelijke opdrachten uitvoert. Deze keer mag hij de knobbelneuzen van Afzette-Rije genezen. De burgemeester legde aan Stach uit dat er heus geen probleem is, want er is al een oplossing:
‘De heren Tara’s. Het zijn de grootste geleerden van onze stad. Kennis straalt uit hun ogen, uit de houding van hun hoofd, uit de beweging van hun handen, de keuze van hun kledij. Zij weten alles van de k-neuzen. Zij kennen alle soorten muggen en het gif dat ze in onze neuzen spuiten. Je moet weten dat er talloze stammen van muggen bestaan, die je allemaal met een ander soort neus opzadelen. We hebben de rodekoolneus, de bloemkoolneus, de paddenstoelneus, de uierneus, de oorneus, de rabarberneus, enfin, te veel om op te noemen. Maar deze h.h. Tara’s, deze koningen der wetenschap, kennen ze alle. Zij hebben medicijnen bereid, uitgeprobeerd, vernieuwd, verbeterd, en nu weten zij iedere k-neus in de kiem te smoren.’
Vrijwillig afhankelijk
Deze geneesheren klinken als een geschenk uit de hemel, als er geen keerzijde was: de Tara’s hebben een monopoliepositie, hun tarieven rijzen de pan uit, en hun methodiek blijft geheim. Er is geen concurrentie, geen transparantie over de diagnose, medicijnen of alternatieven. De inwoners zijn volkomen afhankelijk van hun Tara’s. We hebben het hier over Koning van Katoren, van Jan Terlouw. De situatie van Afzette-Rije lijkt onoplosbaar. Bovendien wíllen veel inwoners geen oplossing. Kritiek op de Tara’s mag niet. Ze zijn immers de redders, de enigen die de knobbelneuzen kunnen genezen? Dat het elk gezin in armoede stort, neemt de bevolking voor lief. Dat hebben ze er graag voor over.
Of liever vrij?
Stach neemt er geen genoegen mee. Hij vermomt zich als Tara, kletst zich een besloten evenement in en ontdekt dat het geheime geneesmiddel in werkelijkheid spotgoedkoop is en zelfs eenvoudig zelf te maken. Wanneer Stach met deze kennis naar buiten komt, wordt hij aanvankelijk niet geloofd. Hoe durft hij de Tara’s in diskrediet te brengen! Ze zijn zo geleerd, het is volkomen terecht dat ze hoge prijzen vragen. Aan de Tara’s oprechte bedoelingen valt niet te twijfelen.
Kortom, liever houden de mensen zich gegijzeld door de retoriek van de Tara’s, dan dat ze zich vrij maken. Ook al is de prijs voor hun genezing torenhoog, de mensen vinden het moeilijk om te onderzoeken of er een betere oplossing is. Dat onderzoek is dan ook niet toegestaan, dus het vraagt nogal wat om los te komen van het beleid. Er is maar één enkele mening toegestaan; de Tara’s dulden geen kritiek. Gelukkig zijn we bij Terlouw in goede handen en komt het goed. Stach bevrijdt de bevolking van de onderdrukking door te bewijzen dat de knobbelneuzen ook zonder de Tara’s kunnen genezen. De muggen zullen blijven steken, maar de remedie is nu vrij beschikbaar en geen mens hoeft erdoor aan de bedelstaf te raken.
En wie volgen wij klakkeloos?
En bij ons? Komt het ook goed bij ons? Vinden wij de prijs voor genezing prima zo of misschien te hoog? Leiden er meer wegen naar Rome, of geven wij onze zelfbeschikking op aan de leiders die het allemaal zo precies weten, maar ons geen transparantie of keuzemogelijkheid geven? Wat wil jij doen met de knobbelneuzen van nu? In een kinderboek klinkt het allemaal zo lekker logisch. Natúúrlijk moeten die mensen niet opgelicht worden. Natúúrlijk is het fijn dat de Tara’s de knobbelneuzen genezen, maar niet ten koste van de rest van het leven.
Kijken we naar onze eigen situatie, dan klinkt het niet altijd zo simpel. Toch stel ik vragen. Want er is altijd keuze. Ik kan grote fan zijn van spinazie voor de gezondheid, maar als jij liever broccoli neemt, dan is dat ook goed. Dus wat willen we? Een verplichte route voor alle mensen, of denk jij liever zelf na over je gezondheid, met behoud van de vrije wil?
Lees ook gerust Jouw koers, eigen keuzes maak je voor jezelf. En heel gedegen stukken vind je bij het artsen collectief. Over pietluttige dingen als vrije meningsvorming en een open debat.